آشنایی با خمیردندان

 

آشنایی با خمیردندان

سلامت دهان و دندان از اهمیت خاصی برخوردار بوده و از دیرباز مورد توجه بوده است. دندان های صحیح و سالم، هم به داشتن چهره زیبا كمك کرده و هم سلامتی جسم و روح را تامین می کند. استفاده از مسواك و خمیردندان به این امر كمك می كند. البته مسواك نقش عمده تمیزی دندان را به عهده داشته و خمیردندان نقش كمكی ایفا کرده و جهت تسریع در تمیزی دهان و دندان و ایجاد احساس خنكی و طراوت بخشی به محیط دهان مورد استفاده قرار می گیرد.
به طوركلی خمیردندان از دو جزء اصلی تشكیل شده است. 50 درصد وزن خمیردندان را ساینده ها تشكیل می دهند. این ساینده می تواند سیلیكا، دی كلسیم فسفات و یا كربنات كلسیم باشد كه همگی املاح معدنی هستند. جالب اینکه در5000 سال پیش، مردم به این امر واقف بودند كه با استفاده از مواد و تركیبات پودری می توان دندان ها را تمیز نمود. برای اولین بار مصری ها از مخلوط خاكستر سم گاو، صمغ، پودر پوسته تخم مرغ و پودر سنگ خارا به عنوان خمیردندان استفاده كردند و این پودرها را با انگشت به سطح دندان می مالیدند. البته استفاده از این پودرها مضرات خاص خود را هم به همراه داشت. این پودرها درشت بوده و به سطح دندان آسیب می رساندند. ایرانی ها برای اولین بار این پودرها را تقسیم بندی كردند. آنها ازمخلوطی شامل سوزانده شاخ گوزن، پوسته خارجی حلزون یا صدف و گچ به عنوان پودر نرم استفاده کرده و از مخلوطی شامل پودر سنگ چخماق، پودر سرب، زنگار مس و مواد معدنی به عنوان خمیردندان های استحكام بخش استفاده كردند. مالیدن این پودر بر روی دندان ها سخت بود. در نتیجه این پودرها را با موادی همچون عسل، صمغ و یا كتیرا مخلوط می كردند تا به صورت خمیر درآمده و بعد این خمیر را بر روی دندان می مالیدند. در حال حاضر پایه خمیردندان را ژل تشكیل می دهد. این ژل تقریباً همان نقش عسل، صمغ و … را دارد كه در قدیم به پودرها اضافه می كردند تا به حالت خمیری درآید. به منظور تشكیل ژل از مواد غلظت دهنده استفاده می شود.
این مواد غلظت دهنده به صورت پودر هستند. سپس با آب، گلیسرین و سوربیتول مخلوط شده تا ژل تشكیل شود. ژل با ماده ساینده مخلوط شده تا خمیردندان بدست آید. برای آنكه خمیردندان حالت كف كنندگی داشته باشد از یك سری مواد كف كننده مانند سدیم لوریل سولفات استفاده می شود. این مواد باعث می شوند كه خمیردندان در دهان به راحتی باز شود و كف ایجاد شده، ذرات غذایی و مواد باقی مانده در دهان را به همراه خود از محیط دهان بیرون آورد. طعم خمیردندان هم بسیار مهم است. به همین دلیل از اسانس استفاده می شود. اسانس باعث خنك كنندگی و تازگی محیط دهان شده و بوی بد دهان را از بین می برد.

 

آشنایی با دهان شویه

آشنایی با دهان شویه

دهان شویه ها به منظور خوشبوكردن دهان ونفس و انواعی ازآنها به عنوان ماده آنتی باکتریال و نیز ضد پوسیدگی دندان مورد استفاده قرار می گیرد ، بدین صورت که آن را به اطراف حفره دهان حركت می دهند وسپس بیرون می ریزند. دهان شویه علاوه بر شكل مایع به صورت قرص ، قرص مكیدنی ، مایع غلیظ واسپری هم موجود است. از مهمتریت مواد موثره دهان شویه می توان به كلر هگزیدین، ستیل پیریدینیوم، كاربامید پراكساید، هیدروژن پراكساید، پوویدین آیودین ، سدیم فلوراید اشلره کرد.
با درنظرگرفتن مطالب فوق، آب ومحلول آب نمك را می توان ساده ترین انواع دهان شویه تلقی كرد.در موارد ابتلاء به سرماخوردگی وگلودرد، پزشكان غرغره كردن آب نمك را توصیه می كنند. زیرا این روش واقعا برخی میكروبها را نابود می كند. تاثیر آب نمك در درمان گلودرد به علت ایجاد فشار اسمزی در یاخته است ونمك ، اب درون یاخته باكتریایی را برای حفظ توازن فشار در بیرون ودرون یاخته ، جذب می كند وبیرون می كشد. غلظت بیشتر نمك نسبت به آب درون یاخته ، سبب بروز اختلال در عملكرد های مهم یاخته ای مانند تركیب پروتئینی وتقسیم یاخته ای می شود وسرانجام یاخته می میرد.

آشنایی با پودرهای دندانی

آشنایی با پودرهای دندانی

 پودرهای دندانی به منظور جلوگیری از تشکیل جرم بر سطوح دندان و نیز سفید کردن دندان ها مورد استفاده قرار می گیرند. به این صورت که مقداری از آن را بوسیه انگشت بر روی دندان ها می مالند. انواع مواد ساینده به خصوص سیلیکا از مهمترین مواد تشکیل دهنده آنها محسوب می شود. ماده كف كننده، طعم دهنده، و در انواعی از آنها مواد موثره مانند: پیروفسفاتها و فلوراید نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
نمک را می توان به عنوان ساده ترین پودر دندانی تلقی کرد که ابوعلی سینا آن را در ایران برای اولین بار به منظور تمیز نمودن دندان ها پیشنهاد نمود. 

Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA

بهداشت دهان و دندان – دهان شويه

   بهداشت دهان و دندان –  دهان شويه

 

مهمترين وظيفه يک دهان شويه ، مانند هر محصول دهان و دندان ،جلوگيري از تنفس بدبو و ناخوشايند ونيز ايجاد پاکيزگي در دهان مي باشد0 سه فاکتور مهم براي دسترسي به اين نتايج عبارتند از :

·            اثرمکانيکي شستشو با دهان شويه که موجب پاکيزگي دهان ازخرده ها وباقيمانده  هاي مواد غذايي مي گردد0

·            اثر اسا نس به کار رفته در محصول

·            اثر هر گونه موادموثر جانبي ( مانند مواد ضد ميکروبي)

          

اجزاي تشكيل دهنده:

 

 

01مواد مرطوب كننده:وجود مواد مرطوب کننده در فرمولاسيون دهان شويه سبب جلوگيري از بي آب شدن محصول و حفظ رطوبت مواد تشکيل دهنده آن مي گردد0در غالب موارد از مرطوب كننده هاي عمومي مانند سوربيتول، گليسيرين و پروپيلن گليکول استفاده مي‌شود.

 

02شيرين‌كننده‌ها: نمك سديم ساخارين به‌عنوان شيرين‌كننده در تركيب دهان‌شويه به‌كار مي رود و داراي شيريني به ميزان 300 برابر ساكاروز مي‌باشد.

 

03اسانس:يكي از بخش‌هاي مهم دهان‌شويه اسانس (مواد خوشبوكننده) مي‌باشد كه استفاده از آن در فرمولاسيون اين محصول سبب احساس تنفس خوشايند توسط مصرف‌كننده مي‌گردد. دراکثر موارد،ترکيبات نعناع بدليل ايجاد احساس تنفس خوشبو و خنکي در دهان مورد استفاده قرار مي گيرند0

 

04مواد حل کننده :استرهاي اتوکسيله شده سوربيتان و تري گليسيريدهاي اتوکسيله شده مانند PEG-40 hydrogenated castor oil  بعنوان ماده حل کننده اسانسهاي روغني به کار برده مي شوند 0 غلظت مجاز مصرف اين مواد در فرمولاسيون دهان شويه 5/0 تا 3 درصد مي باشد0

 

05مواد نگهدارنده: جهت جلوگيري از آلودگي باكتريايي محصول از مواد نگهدارنده مانند سديم بنزوآت و استرهاي پاراهيدروكسي بنزوئيك اسيد و ... در دهان‌شويه استفاده مي‌گردد. استرهاي پاراهيدروكسي بنزوئيك اسيد از قدرت نگهدارندگي بالايي تحت PH خنثي برخوردار مي‌باشند و بدين علت مناسب‌ترين ماده نگهدارنده مورد استفاده در محصولات دهان و دندان هستند.

 

 06مواد ضد پوسيدگي:سديم فلورايد و سديم منو فلوئورو فسفا ت به‌عنوان منابع يون فلورايد در تركيب محصول به كار مي‌روند و در مبارزه با پوسيدگي دندان نقش خاصي ايفا مي‌كنند.

 

 07 مواد ضد ميکروبي : استفاده از تريكلوزان در دهان شويه به عنوان ماده‌اي موثر برفعاليت باکتريهاي موجود در دهان، پلاک ميکروبي سطح دندانها که عامل ايجاد ناراحتي هاي لثه و دهان و نيز بوي ناخوشايند دهان مي باشد را از بين مي برد                   

بهداشت دهان و دندان – خميردندان

بهداشت دهان و دندان – خميردندان

 

وظيفه اصلي خميردندان كمك به پاكيزگي سطوح قابل دسترس دندانها مي باشد. مسواك زدن با يك خميردندان مناسب علاوه بر افزايش آراستگي ظاهري شخص از طريق پاكيزگي دندانها، از ميزان پوسيدگي دندانها و بوي ناخوشايند دهان كاسته و حفظ سلامت لثه ها را موجب مي گردد. يك خميردندان مناسب بايستي علاوه بر تسهيل در فرايند زدودن جرم سخت شده و پلاك دندان بدون آسيب رساندن به مينا يا عاج از خاصيت تميز كنندگي مناسبي برخوردار بوده، داراي خواص ضد پوسيدگي و طعمي مطبوع باشد.

 

 ساختار دندان:بخش اعظم دندان از ماده اي بنام عاج (Substantia Eburnea) ساخته شده است.سختي اين ماده بر اساس مقياس Moh بين 5 تا 6 بوده و يا به عبارت ديگر بين سختي آپاتيت و فلدسپات ‌مي باشد. پيرامون عاج توسط مينا (Dental Enamel) و ساروج Cementum)) احاطه شده است. ميزان سختي مينا در مقياس  Moh برابر 7 يعني معادل سختي كوارتز است. بخشي از دندان كه توسط مينا احاطه شده است تاج(Crown)  و آن بخش كه توسط ساروج احاطه شده است ريشه (Root) نام دارد. محل اتصال تاج و ريشه، طوق دندان (Neck) است كه به شكل خطي كه به آن خط لثه (linea gingivalis) مي‌گويند، به نظر مي‌آيد. ديگر بخش‌هاي دندان در داخل حفره يا آلوئول قرار دارد و ديده نمي‌شود. در مركز حفره مجموعه عروق و اعصاب دندان قرار دارد كه به آن مغز دندان (Dental pulp) مي‌گويند.

مكانيزم پوسيدگي دندان:

 

پوسيدگي دندان بيماري ناشي از تخريب و انهدام بافت سخت دندان از طريق کاني زدايي مي باشدوهنگامي صورت مي‌گيرد كه كليه عوامل زير فراهم باشند:

1. خصوصيت جسماني ميزبان (دندان‌ها و بزاق)

2.  باكتري‌ها

3. مواد غذايي و قندي

باكتري‌هاي موجود در سطح دندان، موجب تخمير كربوهيدرات‌ها و تبديل آن‌ها به اسيد مي‌شوند. اين اسيدها به نوبه خود سبب تخريب و انحلال مينا و متعاقباً انحلال املاح كلسيم عاج دندان مي‌گردند. ميكروب‌ها در محل خود مستقر شده و به توليد اسيد ادامه مي‌دهند و اين امر pH سطح دندان را به طور دائم در حدود 5/4 نگه مي‌دارد. در pH  كمتر از 5/5 به نحو چشمگيري بر قابليت انحلال نمك‌هاي كلسيم كه مينا و عاج دندان را تشكيل مي‌دهند، افزوده مي‌شود و اين امر خطر پوسيدگي را به شدت افزايش مي‌دهد. ميناي دندان از بلورهاي ريز هيدروكسي آپاتيت به فرمول Ca10(PO4)6(OH)2تشكيل شده است. اين بلورها در PH خنثي نامحلولند اما در PH اسيدي قابليت انحلال بسرعت بالا رفته و به كلسيم و فسفات تجزيه شده و سرانجام لحظه‌اي فرا خواهد رسيد كه لايه سطحي مينا تحمل بارهاي وارده را نداشته باشد و در اينحال مينا فرو خواهد ريخت و حفره‌اي در دندان پديد خواهد آمد.

 

جرم دندان:

جرم ياTartar معمولا به رسوبات معدني تشكيل‌شده بر روي دندان‌ها اطلاق مي‌گردد و فرمول آن [Ca3(PO4)2.2H2O)] است. امروزه اين رسوبات را به نام Calculus مي‌شناسند. فرضيه‌هاي زيادي در مورد تشكيل جرم وجود دارد0 سطح متخلخل جرم توسط لايه نازکي از پلاک پوشيده مي شود که مي تواند سبب ايجاد حساسيت گردد0بطور کلي جرم رسوبي از فسفاتهاي کلسيم مي باشد و لثه را تحريک کرده، به تشکيل کيسه اي  بين دندان و لثه كه در آن خرده‌هاي غذا و باكتري‌ها ساكن شده‌اند، كمك مي‌كند.

 

ضدعفونی کنندها

ضدعفونی کنندها دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند که با اثر بر باکتری‌ها ، ویروس‌ها ، قارچ‌ها ، اسپور باکتریها و سایر اورگانیسم‌ها ، آنها را از بین می‌برند و یا از رشد آنها جلوگیری می‌کنند. مواد ضدعفونی کننده ‌ای را که برای سطح پوست و بدن و در بافت‌های زنده استفاده می‌شوند، گندزدا (Antiseptic) می‌نامیم.

مواد ضدعفونی کننده ابزار ، وسایل ، لباس‌ها ، کاشی‌ها ، وان حمام ، دستشویی و حمام را ضد عفونی کننده (Disinfection) می‌نامند. استفاده از ضدعفونی کننده‌ها برای تامین سلامتی بسیار ضروری است و از عوامل مهم پیشگیری از بیماری‌ها بخصوص ، بیماری‌های مسری می‌باشد.

 

نکات قابل توجه در استفاده از ضدعفونی کننده‌ها

• ضدعفونی کننده‌ها و گندزداها تنها برای استعمال خارجی است و از ورود آنها به دهان ، چشم ، گوش و دستگاه تنفسی جدا باید جلوگیری کرد.
• عوامل بی‌اثر کننده ضدعفونی کننده‌ها را باید شناخت و از تماس آنها با هم جلوگیری کرد. مثلا تی‌ کشیدن و تمیز کردن با ابر و اسفنج ، باعث بی‌اثر کردن مواد ضدعفونی کننده می‌شود. علت این امر را این گونه می‌توان بیان کرد که چوب ، کتان ، پارچه ، لاستیک‌ها و پلاستیک‌ها ، سبب خنثی و بی‌اثر کردن فنل‌ها و ساولن می‌شوند.
• مواد ضدعفونی کننده را نباید با هم استفاده کرد. مثلا صابون ، ساولن را بی‌اثر می‌کند.
• مواد ضدعفونی کننده را باید در مقادیر کم استفاده کرد.
• اثر میکرب کشی هر گندزدایی با آب داغ بیشتر می‌شود. (با آب ژاول و ید ، این کار را نکنید.)

 

ضدعفونی کننده‌های متداول

آب ژاول

ماده اصلی موجود در آب ژاول ، هیپوکلریت سدیم است و ترکیبی فوق‌العاده قوی است که درصد خیلی کم از آن (5 درصد) را در آب حل می‌کنند و با نام‌های مختلف تحت عنوان سفید کننده به بازار عرضه می‌کنند و برای ضدعفونی لگن و وان حمام ، لباس‌ها ، دیوارهای حمام ، توالت و آشپزخانه مناسب است و نیز در ضدعفونی آزمایشگاههایی که در معرض ویروس هپاتیت قرار دارند (بخش همودیالیز) ، استفاده می‌شود.

محلول هیپوکلریت یا آب ژاول ، تمام میکروب‌ها اعم از قارچ ، ویروس و باکتری را نابود می‌کند. آب ژاول را باید در ظروف مات و سربسته نگهداری کرد و از بکار بردن آن به همراه جوهر نمک باید جدا خودداری کرد.

 

ساولن

ساولن در ضدعفونی سریع ابزارها و وسایل پزشکی و جراحی و همچنین شستشوی دست جراح و تمیز کردن زخم‌ها کاربرد دارد. همچنین محلول یک درصد آن برای ضدعفونی زخم‌ها و شستن پوست دست و بدن بسیار مناسب است. این ماده باکتری کش قوی است، ولی بر ویروس‌ها اثری ندارد. از تماس ساولن با چشم و گوش باید جلوگیری کرد.

ورود آن در گوش باعث کر شدن می‌شود. ساولن باید به دور از نور و در ظرف‌های کدر نگهداری شود. درب ظروف محتوی ساولن نباید چوب پنبه‌ای و پلاستیکی باشد. زیرا این مواد ، ساولن را خراب می‌کنند. ساولن توسط صابون شسته و بی‌اثر می‌شود.

فرمالدئید

فرمالدئید ، میکروب کشی قوی است و تمام انواع میکروب‌ها را نابود می‌کند. غلظت یک درصد آن ، ضد میکروب سل است. از این ماده برای ضدعفونی اماکن و وسایل ، ابزار جراحی ، دستگاه دیالیز و آندوسکوپی استفاده می شود. فرمالدئید برای ضدعفونی کردن مکان‌هایی که میکروب‌های تب‌زا ، میکروب عامل سوزش طحال ، میکروب سل و میکروب عامل خونریزیهای شدید آلوده شده باشند، بسیار مناسب است.

برای این منظور می‌توان نیم لیتر از این محلول را در ظرفی روی اجاق قرارداد تا بخارهای حاصل از آن ، اتاق را ضدعفونی کند. توجه کنید که بخارات آن سمی است و نباید در معرض آن قرار گرفت. از فرمالدئید می‌توان برای ضدعفونی کردن زخم و پوست استفاده کرد. چون سمّی و فرار است.

 

فنل

فنل در غلظت دو درصد ، اکثر میکروب‌ها را از بین می‌برد. در بیمارستان‌ها برای ضدعفونی سطوح و ظروف آزمایشگاهی استفاده می‌شود و نیز در صابون‌ها و شامپوها به عنوان ماده محافظ بکار می‌رود. فنل یک ضدعفونی کننده مناسب برای مدفوع است، لذا از محلول 50 درصد آن در برخی از صابون‌های دستشویی نیز استفاده می‌شود. فنل برای انسان سمی است.

کلر

کلر ، عنصری است که در ساختمان بسیاری از رنگ برها و سفیدکننده‌ها و ضدعفونی کننده‌ها بکار می رود. کلر ، در مورد هر سه دستـﮥ میکروب‌ها ( قارچ ، باکتری و ویروس ) فعال است. کلر برای ضدعفونی آب استخر و آب آشامیدنی استفاده می شود و همچنین از پرکلرین ، برای ضد عفونی سبزی‌ها و میوه‌جات استفاده می‌شود.

 

علت اثر پاک کنندگی مواد پاک کننده

علت اثر پاک کنندگی مواد پاک کننده

ذره های چربی و چرک ، جامدند و به پارچه یا بدن می‌چسبند و با شستشوی ساده و بوسیله آب زدوده نمی‌شوند، اما با صابون و دیگر شوینده ها شسته می‌شوند. اثر پاک کنندگی صابون وشوینده ها به این دلیل است که مولکول آنها از دو قسمت آبدوست (هیدروفیل) و آب گریز یا چربی دوست (هیدروفوب یا لیپوفیل) تشکیل شده است. قسمت آبدوست که همان سر نمکی صابون COO- یا گروه سولفات و دیگر گروههای قطبی در انتهای مولکول مواد شوینده است، مولکولهای آب را جذب می‌کند و در آب محلول می‌باشد و بوسیله حلالهای آلی دفع می‌شود. سر دیگر مولکولهای صابون و مواد شوینده سنتزی یک هیدروکربن با زنجیر طولانی است که آب را از خود دفع می‌کند، ولی در حلالهای آلی حل می‌شود.

پس از حل شدن مولکولهای صابون در آب از طریق قسمت یونی ، از بهم پیوستن زنجیرهای هیدروکربنی آب گریز ، مجموعه های بسیار کوچکی بوجود می‌آیند که سطح خارجی آن را آنیونهای آبدوست می‌پوشانند. این مجموعه های کوچک با مولکولهای آب ، پیوند هیدروژنی تشکیل می‌دهند و به صورت ذره های شناور در آب باقی می‌مانند.

بدین ترتیب مولکول صابون مانند پلی بین ذرات چربی و آب قرار گرفته، به واسطه انحلال ذرات چربی و چرک در ذره های شناور صابون از روی الیاف پارچه یا اجسام دیگر به داخل آب کشیده می‌شوند و با شستشو پاک می‌شوند. در شوینده های سنتزی نیز چربی ها و چرکها به زنجیر آلکیل می چسبند و گروه سولفونات سبب حل شدن آنها در آب شده، همراه با آب برده می‌شوند.

شوینده ها

شوینده ها :

بر اساس مواد فعال سطحی به دو دسته سخت و نرم تقسیم می شوند که شوینده های نرم شامل LABS یا الکل بنزن سولفات شاخه ای می باشند . ( جایگزین گروه آلکیلی شاخه دار به منظور سهولت تجزیه ) گر چه شوینده های صنعتی از لحاظ ساختار شیمیایی ، تفاوت فراوان دارد ، اما مولکول های تمام آنها دارای یک خصوصیات می باشند که با صابونهای معمولی مشترک است ؛ همه آنها آمفیاتیک هستند و دهی هیدرو کربنی بلند غیر قطبی انحلال پذیر در روغن ، و سر قطبی و انحلال پذیر در آب دارند . الکل های C12 و C18 به نمک آلکیل هیدروژن سولفاتها تبدیل می شوند .

پودر های شوینده :

پودر سادز  Suds  : پودری سفید با دانه های زرد گرانول می باشد با کف کنترل شده که با همراه داشتن گرانول های زرد رنگ دترجنت که به آنان اضافه شده قدرت پاک کننده گی بالایی در امور لکه برداری وسفید کننده گی حوله و لباس دارد که از این پودر در ماشین لباسشویی استفاده می گردد این مواد آنیونیک ( یونی ) و نا نونیک ( غیر یونی ) جهت قدرت بالا ی پاک کننده گی و تریپلی فسفات و کربنات سدیم جهت بر طرف کردن سختی آب و اپتیکال برانیینز ( شفاف نوری ) جهت درخشندگی می باشد .

چنان چه پودر سادز ویا پودر مخصوص ماشین لباسشویی با کف کنترل شده در اختیار نباشد از پودر معمولی و به همان اندازه از نمک طعام جهت کنترل کف استفاده گردد.

 

پودر ساور  Sour  : پودر آبی رنگ است که هنگام آخرین آبکشی به همراه پودر سافت با پیمانه هایی که نسبت به ظرفیت ، ماشین لباسشویی تعیین میشود جهت شادابی رنگ ملزومات شستنی حوله ، ملحفه ، روبالشت از آنان استفاده می گردد . که دارای مواد اپیکال برایتنر می باشد .

 

پودر سافت  Soft  : جهت نرم کننده گی و ضد الکتریسیته ننمودن ملزومات شستنی با پیمانه هایی که نسبت به ظرفیت ماشین لباسشویی تهیه می شود در آخرین مرحله آبکشی اضافه می گردد . این پودر دارای مواد آنتی دانکل و استاتیک کنترل ( کنترل ثابت ) ضد الکتریسیته می باشد .

 

استفاده از دترجنت های کنسانتره، راهکارهای نوین :

در اثر فشارها ی محیط زیستی در سراسر دنیا از سال 1987 میلادی انواع جدیدی از دترجنت های کنسانتره به بازار وارد شد . دترجنت های کنسانتره هم در حجم و هم در وزن متراکم شده اند .

استفاده از پودرهای کنسانتره دو مزیت دارد :

یکی صرفه جویی در انرژی و منابع است ودیگری صرفه جویی در انبار خانه ها ، حمل و نقل و فضای لازم در خرده فروشی ها می باشد . همراه با ورود دترجنت های پودری کنسانتره به بازار ، مواد افزودنی جدید نظیر سلولز قلیایی و لیپاز ها قلیایی ، فعال کننده برای پراکسید نیز در این زمینه معرفی شدند . نگرانی کنونی محیط زیست بیشتر در مورد سازنده هاست این مواد مشکل تجزیه را ندارد بلکه فرآوردهای هیدرولیز سازنده ها ( ارتو فسفاتها ) مسلما دارای فسفر می باشد که باعث اشکال در فرآیند تجزیه طبیعی می شود .

دترژنت ها :

1 _ سورفا کتانها  : مواد فعال سطحی یا مواد موثر

به عنوان خیس کننده عمل کرده و کشش سطحی آب را کم می کنند در نتیجه آب بهتر وارد الیاف می گردد . این مواد همچنین ذرات کثیف و آب را به یکدیگر اتصال می دهند .

تولید کنندگان تمام تلاش خود را صرف توسعه مواد خام و دترجنت با قابلیت تجزیه بیشتر کردند یکی از این مواد ها ( آلفا اولیفن سولفانات ) هستند .که به دلیل کار آیی خوب شستشو ، مانند پاک کنند گی ، قدرت کف کنند گی وخواص آبکشی آن ، یکی از بهترین سورفا کتانت ها می باشد .

2 _ سازنده ها ( پرکننده ها )

نقش اصلی در پاک کننده ها و دارند و عامل جدا کنندگی هستند. سازنده ها یونهای منیزیم وکلسیم موجود در آب سخت را به شکل یونها ی بزرگ محلول در آب در می آورند . امروزه بیشترین سازنده های متداول مورد استفاده پلی فسفات ها هستند .

3 _  پاک کننده ها

 پاک کننده ها دارای مواد گیر مختلفی از قبیل براق کننده ها ، عطرها ، عوامل ضد خوردگی ، آنزیم ها ، نرم کننده ها ، خوشبو کننده ها و مات کننده ها هستند .

دترجنت ها اصولا ترکیبات آلی زنجیره ای کربن دار هستند که دارای دو قطب هیدروفیل ( آب دوست ) و لیپوفیل ( چربی دوست ) می باشند .

 

صابون

انواع صابون از نظر نوع مصرف :

1-   صابون حمام و دستشویی ( صابون سخت ) : در این نوع صابون ها برای رعایت نکات بهداشتی مربوط به پوست بدن و موی سر مواد قلیایی را به حداقل کاهش داده مواد پر کننده ی طبیعی و خنثی مواد معطر رنگی و نرم کننده ای پوست نیز به آنها اضافه می شود .

2-  صابون رخت شویی : این نوع صابونها از مواد چربی ارزان تهیه می شود اما امروز به علت استفاده از پاک کننده های غیر صابونی مصرف آنها کاهش یافته است نوعی صابون سیاه رنگ که از آن استفاده می شود نیز برای شستن لباس تهیه می شود صابون رخت شویی ممکن است به صورت براده پودر ( حتی مخلوط با پودر پاک کننده های غیر صابونی ) برای مصرف لباسشویی استفاده می شود.

3-  صابون طبی : این صابون برای معالجه ی بیماری های جلدی عفونی و قارچهای پوستی تهیه می شود ودر آنها از موادی مانند اسید بوریک و اسید روی ، یدید ، کلرید جیوه 2 ، استتارت مس 2 ، قطران استفاده می شود .

4-  صابونهای مخصوص ماشین لباسشویی : این نوع صابون ها حدود 5 الی 15 درصد مواد آلی در نقش حلال مانند تترا و اتیلن ، 1 و 1 و 1 تری کلرو اتان ، سیکلو هگزانول و مقداری نیز مواد امولسیون کننده و مواد افرودنی مورد نظر را در بردارند .

5-  صابون های ساینده : این صابونها دارای 70 درصد پودر نرم سیلیسی ، 15 درصد آلومین مقداری پلی فسفات سدیم و کمی روغن کاج ( برای رفع بوی نامطبوع ) برای تمیز کردن سطح وسایل فلزی و اشیای دیگر کاربرد دارند معمولا برای پاک شدن رنگ فلز ، مقداری مواد اسیدی نیز استفاده می شود .  

6-  صابونهای مخصوص آبهای سخت : این نوع صابونها از چربیهای گیاهی مانند روغن نخل و نارگیل تهیه می شود و مواد افزودنی معینی از جمله فسفات های فلزات قلیایی را در بر دارند و در آب دریا خوب کف می کنند و از رو اهمیت ویژه ای دارند .

7-  صابون شفاف : این نوع صابون دارای گلیسیرین ، قند و الکل می باشد و ظاهری شفاف ولی قدرت پاک کنندگی کمتری دارند.

8-  صابون فلزات دیگر ، استئارت روی : به صورت پودر بسیار نرم و جذب کننده ی رطوبت بر ای تهیه ی پودر بچه کاربرد دارد.

9-  استئارت مس ( ضد قارچ ) : صابون فلزات با اعداد اکسایش بالاتر از 2+ در آب نامحلول بوده و نقش گریس را دارد از این رو ارزش صنعتی دارد .

10  -  صابون آمونیوم : صابونی است که به تدریج گاز آمونیک آزاد می کند و در هوا به مرور تجزیه می شود و اسید چرب یا آمونیم هیدرو کسید کاربرد : برای تهیه امولسیون ها و تهیه ی شوینده های دست شویی ( توالت ) .  

اصولا یکی از دلایل سفید مواد جذب یا غیر فعال شدن اکترونهای لایه ی والانس اتم ها است که توانایی جذب فتونهای نور سفید رادارند و این عمل توسط clo  امکان پذیر است .

Clo + H2o +2e ----- cl + 2oH

یکی از مهمترین علتهای شدن آب ، فسفر ناشی از مصرف دترجنتهای سنتزی خانگی است برای رفع این مشکل سعی می شود فسفاتهای موجود در دترجنتها را کاهش دهند و ماده دیگری را به نام زئولیت جایگزین کنند.

زئولیت ترکیبات طبیعی یا مصنوعی آلومینیم سیلیکاتها می باشد ساختمان مولکولی زئولیت یک چهار وجهی با چهار اتم اکسیژن در حول یک اتم سیلیس (si  ) ( sio4 ) و رئوس این چهار وجهی با اشتراک گذاشتن اتم اکسیژن به هم متصل می شوند .

فسفاتها را عامل پدیده مغزی شدن و ایجاد مشکلات زیست محیطی در رودخانه و دریاچه ها می دانند با جایگزین شدن زئولیت به جای فسفاتها باعث شد که زئولیت ها تنها موادی هستند که صرف نظر از نامحلول بودن آنها که مقدار مواد معلق در آب را افزایش می دهد آلودگی زیست محیطی ندارد .

اما زئولیت ها توانایی حذف یونهای کلسیم از محلول آب شستشو را دارند و به دلیل سطح جذب زیاد پخش شده را به دام می اندازند و مانع نشت مجدد آنها روی پارچه کمی شوند .

انحلال به صورت فیزیکی :

مولکلهای چربی و روغن غیر قطبی اند و در آب حل نمی شوند به همین دلیل به بخش هیدرو کربنی صابون متصل می شوند یعنی درمرکز هرماسیل یک ذره نمای شماتیک یک مایسل چربی قرار دارد که وقتی دست خود را با آب می شوییم همراه با آب از روی پوست پاک می شود .

صابون چگونه باعث تمیزی می شود ؟

صابون نمک سدیم یا پتاسیم اسیدهای چرب است که از هیدرولیز ( تجزیه در اثر حضور آب ) اسیدهای چرب ( چربی ها و روغن ها ) در محیط قلیایی به دست می آیند هر مولکول صابون از یک زنجیر هیدروکربنی بلند ( دم ) و یک کربوکسیلات یا ( سر ) تشکیل شده است وقتی صابون در آب حل شود یون سدیم یا پتاسیم از سر آن جدا می شود و سر مولکول بار منفی پیدا می کند .

                صابون                           گلیسرول        هیدروکسید سدیم

CH 2 – O – C ( CH 2 )14 CH 3

CH     – O – C ( CH 2 )14 CH 3          +     3NAOH  ---3 CH2 – OH   +   3CH3 ( CH2 )

CH 2 – O – C ( CH 2 )14 CH 3

صابون تمیز می کند چون یک امولسیفاید خوب است امولسیفاید به ماده ای گفته می شود که باعث می شود ذرات یک مایع غیر قابل امتزاج با آن پخش شوند و یک امولسین پایدار تشکیل گردد. چربی و روغن روی پوست ( که چرک و کثیفی را به خود می گیرد ) در شرایط عادی با آب مخلوط نمی شود اما صابون کاری می کند که چربی ها در آب حل شده و شسته شوند گروه کربو کسیلات ( CO2 - ) ( قطبی ) انتهای آن آب دوست ( Hgdrophilc ) است و از طریق پیوند های یون _ دو قطبی و هیدروژنی با مولکهای آب پیوند بر قرار می کند زنجیر هیدرو کربنی بلند موجود در مولکول غیر قطبی است پس با مولکولهای آب کاری ندارد آب گریز ( Hgdrophobic ) این زنجیرها از طریق نیروهای لاندن جذب همدیگر می شود و گویچه های مانند شکل زیر پدید می آورد که اصطلاحا مایل نامیده می شود ( Micelle ) هر مایل کره کوچکی است که از زنجیرهای هیدروکربنی تشکیل شده است . و سطح آن را گروه های کربوکسیلات که بار منفی دارند پوشانده اند این بارهای منفی باعث می شود که ماسیلها همدیگر را دفع کنند ودر آب معلق بمانند .

مواد اولیه صابون :

صابون از نمک های سدیم یا پتاسیم اسید های چرب گوناگون تشکیل شده است . پیه ماده چوب اصلی در صابون سازی است مقدار پیه مصرفی حدود سه چهارم کل روغن ها و چربیها مصرفی صنایع صابون سازی است و مخلوطی است از گلیسیریدها ی کلر از آب کردن چربی جامد گاوی با بخار بدست می آید این چربی جامد با بخار گوارش می شود و پیه روی آب جمع آوری کرد به منظور افزایش انحلال پذیری صابون پیه را معمولا در داخل ظروف صابون سازی یا ظرف آبکافت با روغن نارگیل مخلوط می کنند روغن پیه ( حدود 20 درصد ) دومین ماده اولیه مهم در صابون سازی است این روغن منبع مهمی از گلیسیریدهای چرب است از حیوات کوچک اهلی بدست می آید تصفیه روغن از طریق آب کردن با بخار یا استخراج با حلال انجام می گیرد و اغلب بدون اختلاط با سایر چربی ها مخلوط می شود.

روش ساخت صابون در کارخانه :

در کارخانجات ، صابون سازی ، صابون جامد خشک نشده به صورت چیپس وارد سالن صابون شده و در آنجا پس از رنگ و اسانس خوردن به صورت قالب عرضه به بازار در می آید غبار صابون در اثر برش صابون با کاردک و اصطحکاک صابون با لبه های تیز فلزی دستگاه تولید به وجود آمده و بسیاری از ذرات معلق وارد دستگاه تنفسی کارگران شده به دلیل قلیایست زیاد ایجاد سوزش مخصوصا در گلو می شود ذرات درشت غبار در همان محلهای تولید در زیر دستگاه های روی هم ریخته و جمع می شود برای تعیین مقدار غبار موجود در سالن از روش فیلتراسیون استفاده می شود . در این روش از هوای سالن به کمک پمپ نمونه برداری و فردی نمونه ای برداشته و از روی فیلترهای سلولزی و از کاغذ کد دارای منافذی با ابعاد 0/8 میکرومتر بودند عبور داده شد .

 

شامپو

شامپو چیست ؟

کلمه شامپو از یک لغت هنر و به نام چامپانا ( champana ) به معنای ماساژ دادن گرفته شده است . قبل از پیرایش شامپو به صورت امروزی ، مردم برای شستشوی موی خود از مواد گیاهی مانند چوبک و کتیرا و مواد معدنی مانند خاکهای سیلیسی استفاده می نمودند پس از آن استفاده از صابون برای شستن سر بسیار متداول گردید تا اینکه دترجنتها مصنوعی شناخته و انواع ملایم آن در شامپوهای نوین بکار گرفته شد . البته در حال حاضر ، هنوز هم بسیاری از مردم به علت عدم آگاهی از مشکل قلیایی بودن صابون و سختی آب برای مو پدید می آورد از صابون برای شستن موی خود استفاده می کنند . مهمترین عملکرد شامپو ، تمیز کردن مو و پوست سر و بر طرف نمودن چرک و آلودگی از روی سطح آن است. البته پاک کننده گی یک شامپو امروزه ، ویژگی مشترک همه شامپوها به شمار می آید و رقابت بر سر مسئله زیبا نمودن موی سر ، همزمان با پاکیزگی سطح آن است .

فرمول کلی شامپو :

اکثر شامپوها دارای فرمول یکسان سدیم لوریل استرسولفات ( C12H25 OSO3 Na  ) و تری اتانول آمین لورینسولفات هستند . بنابراین اکثر شامپوها کار مشترکی انجام می دهند . بجز برخی از شامپوها که مصارف خاصی دارند. پزشکان متخصص پوست و مو اتفاق نظر دارند که نوع شامپو هیچ تاثیری در کاهش ریزش مو یا پیشگیری از ریزش مو ندارد . غلظت زیاد که تنها با افزودن بیشتری موادی مثل نمک طعام ایجاد می شود عطر و بوی دل انگیز ، رنگ های متنوع و شکل و حالت صرفی مانند ، روشهای هستند که از نظر روانی تاثیر بسزایی برای جلب مشتری دارد .

اجزای تشکیل دهنده شامپو :

عامل پاک کننده :عامل پاک کننده باعث جدا شدن ذرات چرک و کاهش چربی و کاهش از سطح مو می شود که خود ، شامل سه دسته مواد فعال سطحی آنیونی ( مثل سدیم لوریل استر سولفات و تری اتانول ، آمین سولفات ، آمفوتری ( نل بسائین کوکو آمیرو پروپیل ) و غیر یونی هستند .

عامل تقویت کننده کف : عامل تقویت کننده کف ( مثل بتائین ) باعث ایجاد کف غلیظ و مقاوم می شوند .

عامل حالت دهنده مو : عامل حالت دهنده مو باعث می شود مو به آسانی شانه شود و هنگام شانه کردن به هوا بلند نشود .

عامل نگهداری : عامل نگهدارنده مو را از مواد ضد عفونی کننده و میکروب کشی نگه می دارد .

عامل صدفی کننده گی : عامل صدفی کننده ( مانند اتیلن گلیکول ) به شامپو حالت و شکل صدفی می دهد .

عامل غلیظ کننده : عامل غلیظ کننده ( مثل نمک طعام ) باعث غلیظ شدن شامپو می شود .

انواع شامپو بر اساس نوع مو :

شامپوها بر اساس نوع مو به چرب ، معمولی و خشک تقسیم می شوند .  شامپوهای چرب ، باید دارای قدرت پاک کننده گی بیشتر و روغن کمتر باشد . شامپو برای موهای خشک دارای مقداری نرم کننده است . موهای چرب باید هر روز ، و موهای معمولی باید یک روز در میان و موهای خشک دو سه روز در میان شسته شود .

 

مواد تشکیل دهنده شامپو :

1-    مواد فعال سطحی

2-    مواد افزاینده

مواد فعال سطحی :

جزء اصلی یک شامپو مواد فعال کننده سطحی آن است .

مواد فعال کننده سطحی بطور کلی به چهار دسته ی آنیونی ، کاتیونی ، آمفوتری و غیر یونی تقسیم بندی می شود .در آشامپو معمولا ترکیبی از مواد فعال آنیونی ( مانند سدیم سولفات ) مواد آمفوتری ( بتائین ها ) مواد غیر یونی ( کوکونات فتی اسید دی اتانول آمیوم ) به عنوان مواد فعال کننده سطحی یا جزء اصلی استفاده می شود .  

الف ) آنیونی : این مواد ترکیباتی مانند R – SO3H است که در محلولها آبی یونیزه می گردد و ترکیب آنیون سنگین و ترکیب آنیون سنگین طبق واکنش زیر می نماید .

R – SO3H ________ RSO3 + H

چون قسمت موشر در این ترکیبات R – SO3H دارای یون منفی است از آنها محلول رقیق این مواد الکترولیت های کلوئیدی را تشکیل می دهد که تا غلظت های بالاتر به فرم کلوئیدی در آمده ، ایجاد ذرات ریزی را می نماید که موجب انحلال اجسام غیر قابل حل می شود .

ب ) کاتیونی :

نامگذاری این دسته از مواد در مقابل نام گذاری آنیونی هاست که فعالیتشان مربوط به کاتیون سنگین آنها می باشد . به عنوان مثال دترجنتها از دسته آمین ها یعنی کلریدرات دی میتل لوریل آمین به فرمول زیر باشد چون هنگام تفکیک کلرید دی لوریل آمین تبدیل می گردد و بنابرین کاتیونی می نامند .

CH3 – ( CH2 )11 – N ( CH3 )2 HCL _______  [ CH3 – ( CH2 )11 – N ( CH3 )H – CH3 ] , CL

ج ) در ساختمان مولکولی این مواد بار مثبت و منفی وجود دارد .

اسید لوریل آمینو اسیتیک

C12H25 – NH – CH2 – COOH

و مواد مزبور می توانند به صورت زیر عمل نمایند .

1-    کاتیونی : در محلولهای اسیدی .

C12H25 – NH2 – CH2 COOH

2-    آنیونی : در محلولهای قلیایی .

C12H25 – NH – CH2COO  ,  Na

3-    غیر یونی : هنگامی که دو بار یکدیگر را خنثی نمایند .

C12H25 – NH2 – CH2 - COO

 

مایع غلیظ کننده : هر نوع ماده آبدوستی که برای افزایش دادن گران روی آمیخته های مایع و محلول ها بکار می رود و بر اثر خواص امولسیون کننده گی خود به پایداری آنها کمک می کند .

د ) غیر یونی : این مواد محلول در آب است اما یونیزه نمی گردد . قابلیت انحلال آنها از آب به علت وجود عوامل هیدروکسی (  OH ) یا اتوکسی ( - RH2 – CH2 – O ) متصل به یک رشته زنجیر هیدرو کربنی چوب می باشد . به عنوان مثال می توان – OH R – OC2H4- ( OCH4 )n  را ذکر نمود که تمام مولکول قسمت آبدوست ( هیدروفیل ) را تشکیل می دهد .

برای اینکه محصول حاصله کاملا قابلیت انحلال در آب را داشته باشد باید قسمت هیدروفول مولکول یعنی تعداد n به اندازه کافی بزرگ باشد . چون در ساختمان مولکولی این دترجنت ها معمولا یک زنجیره طویل از اکسید اتیلن وجود دارد لذا برای این مواد دیگر احتیاجی به سولفونه کردن نمی باشد.  

افزودنی ها :

بقیه اجزاء به عنوان افزودنی به شامپو افزوده می گردد .

افزودنی های شامپو خود به دو دسته تقسیم بندی می شود .

الف ) افزودنی عمومی

موادی مانند نگه دارنده برای جلوگیری از آلودگی میکروبی ، نمک برای افزایش قوام شامپو و اسانس برای خوشبو و( E . P . T . A ) برای کاهش سختی آب و سیتریک اسید جهت PH ، جزء افزودنی های شامپو به حساب می آیند . اگر به ترکیبات تشکیل دهنده شامپوها دقت کنیم خواهیم دید اجزایی مثل اسید سیتریک ، نمک ( E . P . T. A ) نگهدارنده ، اسانس ، رنگ ، و آب در همه شامپوها مشترک هستند بنابراین در انتخاب شامپو دقت به این مواد اهمیتی ندارد .

ب) افزودنی های اختصاصی :

در فرمولاسیون شامپو های نوین مواد ویژه ای برای اثر بخشی خاص به اضافه می گردند تا شامپو علاوه بر شوینده گی بتواند ویژه گی های زیبایی مورد انتظار را نیز بر آورده نمایند . در انتخاب شامپوی مناسب دقت به مواد فعال کننده سطح و همچنین افزودنی های اختصاصی بسیار مهم است . در برخی از شامپوهای جدید اجزاء ویژه ای به نام ضخیم کننده      ( Thichener ) اضافه شده است . این شامپوها در واقع سطح تارهای مو را با لایه ای از پروتئین می پوشانند بنابراین باعث می شود هر بار که شما این شامپو را استفاده می کنید موی شما پر پشت به نظر برسد .

پرتئین کراتین و آمینو اسیدها به ساقه مو می پیوندند و شکافهای ایجاد شده در اثر استفاده از مواد تا مرغوب را پر می کند این امر باعث افزایش مقاومت مو و محافظت از آن می گردد . پروتئین تخم مرغ با مو پیوند نمی کند بنابراین استفاده از آن در شامپو یک مانورو تبلیغاتی است . مواد مرطوب کننده ف موی شما را هیدارتی می کند درست همان اثری که بر روی پوست دارد . پنتون و ویتامین B5 بر خلاف بقیه وی تامن ها به داخل محور مو نفوذ می کند و برای افزایش استحکام و سلامت مو بسیار مفید است .

( دقت کنید که از ویتامین برای افزودن مواد رنگی نرم کنندگی استفاده شده نه تغذیه و تقویت مو )

هر چند پروتئین موجود در شامپوها به داخل محور مو نفوذ نمی کنند اما با پوشانیدن سطح مو باعث پرپشت به نظر آمدن و افزایش خاصیت نرم کننده گی می شود .

پروتئین ابریشم به افزایش درخشندگی مو کمک می کند .

 

علت تنوع شامپو :

علت تنوع شامپو بدون شک وجود متغیرها بسیار زیادی است که در طراحی فرمول شامپو وجود دارد . مثلا اینکه موها از نظر میزان چربی پوست سر ، خشک و چرب و معمولی باشد یا اینکه فرم مو صاف و فرفری باشد یا اینکه موها با مواد شیمیایی مثل مواد کلر ، رنگ ، فر و . . . دستکاری شده باشد . از طرف دیگر سلیقه مصرف کننده در انتخاب شکل و حالت شامپو میزان کف و سهولت آبکشی و شست و شو حتی خصوصیاتی مثل رنگ بو و بسته بندی همگی می توانند متغیرهای فرمول نویسی یک شامپو باشند . از آنجا که بسیاری از این متغیرها متضاد یکدیگر بوده و جمع پذیر نیستند تولید کننده برای اینکه بتواند سلیقه متنوع مشتریان را پاسخگو باشد مجبور است شامپوهای متنوعی ارائه دهد تا نیاز همه آنها بر آورده نماید چرا که حتی سلیقه یک فرد نیز با گذشت زمان تغییر می کند.

 

سفید کننده ها

آب ژاول :

سفیدکننده ( bleach ) یک ترکیب شیمیایی است که از طریق فرآیند اکسیداسیون خاصیت رنگ بری و عفونت زدایی دارد. رایج ترین ماده ای که از به عنوان سفید کننده می شود آب ژاول است ماده ای اصلی و موثر در آب ژاول هیپو کلریت سدیم (Nacl  ) است . هیپو کلریت سدیم ترکیب بسیار قوی است که درصد خیلی کمی از آن 5 درصد را در آب حل می کنند وبا نام های مختلف و به عنوان سفید کننده به بازار عرضه می شد بنابراین سفید مننده ها و آب ژاول همان محلول 5 درصد هیپو کلریت سدیم هستند . وایتکس یا همان آب ژاول یک قلیایی قوی می باشد بطوری که PH  نوع 5 درصد آن بوده بنابراین اکسید کننده خورنده است . آب ژاول خاصیت ضد عفونی کننده دارد زیرا یک سفید کننده کلردار است افزودن مقدار کمی پربورات به آن قدرت سفید کنندگی آن را افزایش می دهد . البته باید توجه داشت که محلول هیپو کلریت سدیم ، ناپایدار است ودر مجاورت نور و گرما ، یون ocl  تجزیه شده و اکسیژن آزاد می کند ودر نتیجه از شدت عمل آن را در ظروف مات و نیز دور از گرما نگهداری کرد . همچنین بهتر است زودتر مصرف شوند زیرا در اثر ماندن به ساده گی تجزیه شود .

Naocl ------  Nacl + O2

روش های رنگ بری و گند زدایی وایتکس :

1-    مکانسیم گندزدایی : ترکیب آب و هیپو کلریت سدیم ایجاد اسید هیپو کلرس ( HCLO ) می کند که این اسید به اسید هیدرو کلرویک و اکسیژن تجزیه می گردد . اکسیژن یک اکسید کننده قوی بوده و خاصیت گند زدایی دارد .

2-    مکانیسم رنگ بری : بخشی از مولکول موادی که می خواهیم از آن رنگ بری شود موسوم به کروموفر که مسئول رنگ مولکول است توسط هیپو کلریت سدیم تجزیه گردیده و قابلیت جذب نور نامرئی را از دست می دهد.

روشهای تهیه آب ژاول :

1 – واکنش سود سوز آور با گاز کلر : متداول ترین روش برای تهیه هیپو کلریت سدیم عبارت است از عبور کلر از درون محلول قلیایی سدیم هیدروکسید . در نتیجه ی آن ف کلر به طور همزمان هم اکسید ( به فرم ocl ) و هم احیا ( به فرم cl ) می گردد .

فرمول واکنش به شرح زیر است :

Cl2 + 2NaOH ---- Nacl + H2o

2 – الکترولیز محلول Nacl : با الکترولیز محلول غلیظ Nacl  می توان هیپو کلریت سدیم را تهیه کرد . 

3 – واکنش سدیم بی کربنات با هیپو کلریت کلسیم :

Na2CO3 + Ca( ocl )2 ------- 2Naocl +CaCO3

کاربرد های آب ژاول :

عمدتا به عنوان ضد عفونی کننده ، سفید کننده و لکه بر از آن استفاده می شود . محلول هیپو کلریت تمام میکروبها اعم از قارچ ، ویروس ، و باکتری را نابود می کند از این رو به عنوان ماده دفع کننده پودر لبنیات ، مخازن آب ، دفع فاضلاب ها و برای اهداف خانگی از قبیل ضد عفونی کردن وان حمام ، لباسها ، آشپزخانه و . . . مناسب است و نیز از آ ن در ضد عفونی کردن آزمایشگاهایی که در معرض ویروس هپاتیت هستند ( مثل همودیالیز ) و اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی استفاده می شود . در طول جنگ جهانی اول ، در معالجه زخم ها به عنوان محلول ضد عفونی کننده و التیام بخش مورد استفاده قرار گرفته بود . آب ژاول برای پاک کردن لکه های کپک ، خون ، تنباکو ، قهوه ، آب میوه ،و بسیاری دیگر از لکه ها مناسب است . به عنوان سفید کننده برای پنبه ، کتان ، ابریشم مصنوعی ، خمیر کاغذ و مرکبات مفید است .

خطرات مصرف وایتکس :

سفید کننده یک ترکیب بسیار خورنده و اکسید کننده است از این رو می توان به پوست ، چشم ها و مجاری تنفسی آسیب برساند در پوست می تواند ایجاد قرمزی ، درد و سوزش کند و با تحریک مخاط تنفسی ایجاد قرمزی ، و سوزش کند و با تحریک مخاط تنفسی ایجاد سرفه و گلو درد کند . برای رقیق کردن وایتکس باید از آب سرد استفاده کرد چرا که آب داغ اجزای فعال کننده را تجزیه کرده تولید گاز سمی کند .  

اختلاط سفید کننده با :

آمونیاک : تولید کاز سمی کلر آمین ، نیتروژن و تری کلرید نیتروژن –  قابل انفجار  

متانول : تولید متیل هیپو کلریت –  قابل انفجار

شوینده های حاوی اسید : تولید گاز کلر –  ایجاد مسمومیت

هیدروژن پراکساید –  تولید گاز اکسیژن

خمیر دندان

امروز اجزای اصلی تمیز کننده های دندان که مورد قبول جامعه دندان پزشکی جهان است شامل موارد زیر است که این اجزا معمولا در سه شکل آن یعنی خمیر ، پودر و مایع به کار گرفته می شود .

1-    ماده براق کننده ( سائینه ) : ( به میزان 50 درصد در خمیر دندان ) برای برداشتن باقی مانده مواد غذایی و یا هر نوع ماده ی بد رنگ کننده دندانها به کار می رود و حدود نیمی از وزن خمیر دندان را تشکیل می دهد که این ماده ممکن است کربنات کلسیم رسوبی ، فسفات دی کلسیک ، فسفات تری کلسیک ، پیرو فسفات کلسیم ، کربنات منیزیم ، هیدرو اکسید آلومینیم ، متا فسفات سدیم ( نامحلول ) باشد .

2-    ماده مرطوب کننده : به میزان 20 درصد برای جلوگیری از سخت شدن و خشک شدن خمیر دندان بکار می رود بهترین ماده برای این منظور گلسیرین است ولی از سور بیتون ، پروپان گلیکول نیز به عنوان ماده مرطوب کننده خمیر دندان استفاده می شود .

3-    ماده چسبنده : ( به میزان تقریبی 1.5 درصد ) که برای پیوستن اجزای خمیر دندان به یکدیگر به آن اضافه می شود . متداول ترین موادی که برای این منظور بکار می رود عبارت است از : صمغ ، کتیرا ، ژلاتین ، الژینات سدیم ، پلی اتیلن ، نشاسته .

4-     ماده کف کننده و پاک کننده : ( به میزان تقریبی 2 درصد ) برای امولسیون کردن مواد چسبنده به دندان و کمک به براق شدن دندان به خمیر دندان اضافه می شود متداول ترین آنها عبارت است از : سدیم لارین سولفات ، منیزیم لاریل سولفات ، سدیم منو گلیسرو ، سولفات و صابون .

5-     ماده شیرین کننده : ( به میزان تقریبی 1/0 درصد ) که به منظور شیرین کننده تمیز کننده های دندان همراه با اسانس ها بکار گرفته می شود تا این فرآورده را مطبوع نماید . متداولترین عبارت اند از : سدیم ساخارین ، و شکر . ( استفاده از شکر ممکن است باعث بروز این مشکلات شود که ضمن متبلور شدن موجب سخت شدن خمیر دندان شود ) .

6-     ماده مطبوع کننده : ( به میزان 1 درصد ) که برای پوشانیدن طعم نامطبوع مواد مصرف شده در خمیر دندان و خوشبو کردن گرفته می شود و عمدتا اسانس های خوراکی عبرت اند از : اسانس نعنا صحرایی ، اسانس نعنا سبز ، اسانس مخیک ، مفتول و . . .

7-     ماده محافظ : ( به میزان تقریبی 2/0 درصد ) که مواد ضد میکروب بوده و خاصیت ضد عفونی کننده گی دارند و عبارت اند از سدیم بنزوات ، اسید بنزوئیک ، میتل یارابن ، اتیل پارابن و . . .

8-     ترکیب های فلوئوردار: که باعث استحکام مینای دندان شده و از پوسیده گی آن جلوگیری می کند و عبارت اند از : فلوئوردار سدیم ، فلوئور دار قلع ، مونو فلئور و فسفات سدیم و ترکیبات فلوئوردار آمینها .

9-     رنگ ها : این ترکیب ها از دسته رنگ های خوراکی مجاز می باشند که به منظور دادن رنگ دل خواه به خمیر دندان استفاده می شود .

10- آب : ( به میزان تقریبی 20 درصد ) معمولا از آب مقطر یا آبی که درجه خلوص آن نزدیک به آب مقطر باشد استفاده می شود .

11-  مواد متفرقه: این گونه مواد به منظور های خاصی که مورد نیاز باشد مورد استفاده قرار می گیرد . برای مثال برای جلوگیری از خوردگی لوله های تیوپ خمیر دندان ، موادی نظیر سیلیکات سدیم به خمیر دندان اضافه می کنند یا اینکه برای تثبیت خمیر دندان جلوگیری از سخت شدن آن به آن مقداری تترا سدیم پیرو فسفات اضافه می کنند .

 

انواع مواد پاک کننده :

صابون  (Soap)

صابون‌ها را می‌توان از هیدرولیز قلیایی چربیها و روغن‌های طبیعی (استر اسیدهای چرب با گلیسرول) مانند پیه ، روغن‌های نارگیل ، زیتون ، نخل و تالو تهیه کرد که این واکنش به نام فرایند صابونی شدن (Saponification) موسوم است:

C₃H₅(OOCR)₃ + 3NaOH → 3NaOOCR+C₃H₅(OH)₃

باید توجه داشت که در روشهای جدید ، از هیدرولیز مستقیم چربی‌ها بوسیله آب در دمای زیاد استفاده می شود. این موضوع ، تصفیه و ایزولاسیون اسیدهای چرب را که به صابون‌ها خنثی می‌شوند، ممکن ساخته، اساس یک فرایند پیوسته را بوجود می‌آورد. از نقطه نظر شیمیایی ، صابون‌ها ، نمکهای فلزی اسیدهای چرب (اسیدهای کربوکسیلیک) راست‌زنجیر با حدود 10-18 اتم کربن می‌باشند.

با اینکه همه نمکهای فلزی اسیدهای چرب ، صابون هستند، اما تنها نمکهای قلیایی مانند سدیم و پتاسیم) در آب حل می‌شوند و خاصیت پاک‌کنندگی دارند. نمکهای فلزهای قلیایی خاکی (مانند کلسیم و منیزیم و..) در آب حل نمی‌شوند. از این رو صابون‌های معمولی در آب سخت در مجاورت یون‌های کلسیم و منیزیم رسوب می‌کنند. به این ترتیب صابون خوب کف نمی کند و خاصیت پاک کنندگی خود را از دست می‌دهد.

نمکهای آلومینیوم اسیدها نیز در آب نامحلول و در روغن‌ها محلول هستند و از این ماده ، در چربی‌های نرم کننده ، رنگ ، روغن جلا و ضد آب کردن مواد استفاده می‌شود. نمک اسیدهای فلزات سنگین مانند کبالت یا مس نیز بعنوان ماده خشک کننده در رنگهای ساختمانی و جوهر ، قارچ کش ها و مواد ضد آب استفاده می‌شود.

کیفیت و مرغوبیت صابون ، به نوع چربی روغن بکار رفته بستگی دارد. لذا از خالصترین و بی‌بو ترین آنها استفاده می‌گردد. علاوه بر چربی و قلیا مواد افزودنی دیگری هم در فرمولاسیون صابون وارد می‌شوند. این مواد عبارتند از:مواد جلوگیری کننده از اکسیداسیون مثل تری اتانول آمین اولئات ، مواد جلوگیری کننده از فساد صابون مانند دی سیانو دی آمیدو سدیم سولفانیلات ، روغن‌های معطره برای ایجاد بوی خوب صابون و غیره

 

پاک کننده های سنتزی (Synthetic detergents)

مواد شوینده سنتزی که امروزه بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند، مانند صابون ، از یک زنجیر هیدروکربن متصل به نمک یک اسید محلول در آب تشکیل شده است. البته در تهیه این پاک کننده‌ها باید توجه داشت که طول زنجیر و نوع هیدروکربن مورد استفاده بطور مناسب انتخاب گردد. از گروههای قطبی مشتق شده از اسید سولفوریک در حد بسیار عمومی برای جایگزینی کربوکسیلات استفاده می‌گردد.

بعنوان مثال می‌توان به آلکیل سولفاتها (ROSO₃Na) ، آلکان سولفوناتها (RSO₃Na) و آلکیل آریل سولفوناتها (R-C₆H₄-SO₃Na) اشاره کرد و از مهمترین این مواد می‌توان سدیم لوریل (دودسیل) سولفات (C12H25-OSNa) و سدیم دودسیل بنزن سولفونات (C₁₂H₂₅-C₆H₄-SO₃-Na) را که دارای قدرت پاک کنندگی بالایی هستند، نام برد. استرها و آمید اسیدهای چرب نیز که از تورین (H2NCH2CH2SO3H) و اسیدایزاتیونیک (HOCH₂CH₂SO₃H) تهیه می‌شوند، از جمله اولین ترکیبات سنتزی تلقی می‌شوند. مضافا ، آلکان فسفوناتها معرف نوع دیگری از مواد صناعی آنیونی می‌باشد.

از طرف دیگر احتمال دارد که تغییر و اصلاح گروههای قطبی بوسیله تغییر در علامت بار الکتریکی یون فعال در سطح مسیر شود. یک مثال بسیار معروف از مواد شوینده کاتیونی (invert soaps) ، ملح آمونیوم نوع چهارم این طبقه بفرمول C₁₆H₃₃N(CH₃)Br است. در طبقه دیگر یعنی مواد شوینده غیر معدنی ، گروه قطبی عبارت از گروه آب دوست غیر مجتمع شده می‌باشد که معمولا حاوی چند گانگی وظایف اکسیژن (اتر و الکل) است که در پیوند هیدروژنی با آب برگزیده شده است. مثالی در این مورد ، استر تهیه شده از یک اسید چرب و قند است.

از انواع عمومی دیگر ، می‌توان به پلیمریزاسیون تعدادی از واحدهای اکسید اتیلن با یک الکل اشاره کرد که دارای فرمول عمومی R-O-(CH₂CH₂O)₂H می‌باشد. همچنین اکسیدهای آمین مانند R-N(CHsub>3)₂→O و اکسیدهای فسفین منسوب آنها نیز تهیه شده‌اند.

 

مهمترین شوینده های سنتزی عبارتند از:

صابون مایع

صابون مایع ، در واقع از نظر مواد تشکیل دهنده ، جزو صابون‌ها صابون مایع ، در واقع از نظر مواد تشکیل دهنده ، جزو صابون‌ها محسوب نمی‌شود و از پاک کننده‌ های سنتزی می‌باشد. البته اگر در ساختمان معمولی از روغن نارگیل زیاد و یا روغن هایی مثل روغن بزرک استفاده شود، می‌توان صابون را به صورت مایع در آورد. صابون‌های مایع ، علاوه بر ماده اولیه و اصلی خود ، دارای مواد دیگری مثل نرم کننده ، پاک کننده و کف کننده ، ضد باکتری و چرب کننده هستند.

 

شامپو

شامپوها نیز از پاک کننده های سنتزی هستند. ماده اصلی تشکیل دهنده شامپوها عبارتند از: عامل پاک کننده که خود شامل سه دسته مواد فعال سطحی آنیونی (مثل سدیم لوریل اتر سولفات و تری اتانول آمین سولفات ، آمفوتری (مثل بتائین کوکوآمیدوپروپیل) و غیر یونی هستند. عامل تقویت کننده کف (مثل بتائین) ، عامل حالت دهنده مو و عامل نگهدارنده (مواد ضدعفونی کننده و میکروب کش) ، عامل صدفی کننده مثل اتیلن گلیکول و عامل غلیظ کننده مثل نمک طعام و عامل رنگ و بو مثل عصاره گیاهان.

پودرهای لباسشویی

ماده اصلی در پودر های لباس شویی و بعضی از شوینده ها سورفکتانت است که نقش اساسی در پاک کنندگی دارد . ذرات سورفکتانت به چربی ها و آلودگی ها می چسبند و پس از اندک زمانی (بر اثر حرکت و لغزش) آنها را از لباس و دیگر چیزها جـدا می کنند .

بسیاری از شوینده ها برای جلوگیری از چسبیدن دوباره ی آلودگی و چربیها  از فسفات استفاده می کنند . فسفات پس از شستشو  وارد روان آبها می گردد و سبب رشد بیش از حد جلبک و گیاهان درون رودها ( فاضلاب هایی که به رودها می ریزند) می شود . اکسیژن محلول در آب سهم جلبک هایی می شود که رنگ آب را سبز کرده اند .

جانداران دیگری که بایستی از اکسیژن سهم داشته باشند ، از این سهم به دلیل ازدیاد جلبک ها محروم می شوند. این شروع چرخه ی ناقص در اکوسیستم جاندران آبزی و متعاقب آن جاندران خشکی است .

 

در تمامی پودرهای لباس شویی تولید داخل ترکیبات فسفات وجود دارد . این مساله بر می گردد به عدم آگاهی مصرف کننده از ضرورت استفاده از کالاهای دوستِ محیط زیست . در کشور های اروپایی پودرهایی وجود دارد که مصرف کننده با میل خود و به منظور همراهی با طبیعت آنها را انتخاب می نماید .پودرها ماشین لباسشویی نسبت به پودرهای رختشویی چند ماده اضافه دارند که بر قدرت پاک کنندگی آنها می‌افزاید. یکی از این مواد ، پر بورات است که از سفید کننده ها و رنگ برهاست. اجزای اصلی پوردهای لباسشویی شامل موارد زیر هستند:
ماده اصلی و فعال (مواد غیریونی و آنیونی) که عامل پاک کنندگی و جدا کردن چرک از لباس است، عامل قلیایی کننده (مثل سیلیکات ها) که از خوردگی بدنه لباسشویی جلوگیری می کند، عامل سفیدکننده و رنگ سرکه معمولا پربورات سدیم است، عامل کنترل کننده کف و پاک کننده کمکی ، عامل کاهش سختی آب که به پاک کنندگی هم کمک می‌کند (مثل فسفات ها) ، عامل جلوگیری از رسوب مجدد چرک مثل CMC از شستن دوباره چرک روی لباس جلوگیری می‌کند، اپتیکال براتیز که باعث درخشندگی پارچه می‌شود، مواد میکروب کش و ضدعفونی کننده.

سفید کننده ها و رنگ برها

بسیاری از لکه برها موادی هستند که از آنها به عنوان سفید کننده ، ضدعفونی کننده و پاک کننده استفاده می‌شود. رایج ترین ماده ای که از آن به عنوان سفید کننده استفاده می‌شود، آب ژاول است که خاصیت ضدعفونی کننده نیز دارد، زیرا یک سفید کننده کلردار است و از سفید کننده های دیگر ، پربورات سدیم است که از آن ، بیشتر در خشک شویی‌ها و نیز در ترکیب پودرهای ماشین لباسشویی استفاده می‌شود. قدرت سفیدکنندگی پربورات از آب ژاول کمتر است.

آب اکسیژنه یا پراکسید هیدروژن هم یک ماده رنگ بر و سفید کننده است. علاوه بر مواد ذکر شده ، موادی مثل الکل ، آمونیاک ، استن ، اسید نیتریک ، اسید اگزالیک ، تربانیتن ، جوش شیرین ، کربنات سدیم ، تتراکلریدکربن و غیره نیز.(14) خاصیت رنگ بری و پاک کنندگی دارند.

قیاس صابون و پاک کننده های سنتزی  

صابون‌ها در هنگام واکنش با ناخالصیهای یونهای فلزی موجود در آبهای طبیعی ، بویژه کلسیم و منیزیم ، منجر به تشکیل نمکهای نامحلول در آب می‌شوند و به صورت رسوب از آب جدا می‌شوند. اما نمکهای فلزات قلیایی خاکی و املاح فلزات سنگین مواد شوینده سنتزی در آب محلول هستند. لذا این شوینده ها در آب سخت نیز پاک کنندگی خوبی دارند و رسوب جدید تشکیل اسیدی نامحلول راسب می‌شوند، نمی‌دهند.
صابونهای کربوکسیلات در PH پایین ، هیدرولیز شده و به صورت ابون ، ولی شوینده های سنتزی ، پایداری زیادی در برابر اسیدیته از خود نشان می‌دهند. زیرا پاک کننده های صابونی ، نمکهایی هستند که آنیون تشکیل دهنده آنها ، به اسیدهای ضعیف تعلق دارند و در محیط اسیدی به راحتی هیدرولیز می‌شوند.

از دیگر تفاوتهای شوینده های سنتزی با صابونها ، تغییر و اصلاح در ساختار این مواد نسبت به مولکول صابون است که باعث ایجاد بهترین حالت تعادلی آب دوستی ف چربی دوستی و خصوصیات انحلال پذیری ، اثر میکروب کشی و ایجاد نرمی در منسوجات و غیره می‌شود.

پاک کننده های سنتزی به تنهایی از نظر قدرت پاک کنندگی با صابونها معادل نیستند، اما دو افزاینده مهم ، قابلیت تخمیر کنندگی آنها را به نحو قابل ملاحظه ای افزایش می‌دهد. سدیم تری پلی فسفات که به عنوان یک سازنده بکار می‌رود، قابلیت شکستن و تعلیق برخی از خاکهای رسی ، رنگها و سایر مواد جامد بسیار ریز محلول در آب را داراست. بعلاوه این جسم با تعداد زیادی از یونهای فلزی ، کی‌لیت تشکیل می‌دهد.اک کننده های خانگی ، همچنین محتوی نیم تا یک درصد کربوکسی متیل سلولز (CMC) هستند که این جسم ، از واکنش سلولز با کلرواستیک اسید در محلول بازی تهیه می‌شود.

این ماده پلیمری ، قادر است که از رسوب مجدد جرم بر روی منسوجاتی که به وسیله پاک کننده ها پاک شده است، جلوگیری کند. سایر افزاینده های معمولی عبارتند از: مواد سفید کننده ، مواد کف زا و یا سایر مواد تنظیم کننده می‌باشد. (14)

 

اجزاي شيميايي يك پاك كننده

اجزاي شيميايي يك پاك كننده به طور كلي به سه دسته عمومي طبقه‌بندي مي‌شود:

1-  سورفاكتانتها (مواد فعال سطحي يا مواد مؤثر)

2-  سازنده‌ها (پركننده‌ها)

3-  مواد متفرقه

سورفاكتانت‌ها به عنوان عامل خيس كننده عمل كرده كشش سطحي آب را كم مي‌كنند در نتيجه آب بهتر وارد بافت الياف مي‌گردد. اين مواد همچنين ذرات كثيف و آب را به يكديگر اتصال مي‌دهند.

سازنده‌ها نقش اصلي در پاك كننده‌ها دارند و عامل جدا كنندگي هستند. سازنده‌ها، يون‌هاي منيزيم و كلسيم موجود در آب سخت را به شكل يون‌هاي بزرگ محلول در آب درمي‌آورند. مواد سازنده خاصيت قليايي در آب ايجاد مي‌كنند و مانع از نشست مجدد لكه‌ها مي‌شوند. امروزه بيشترين سازنده‌هاي متداول مورد استفاده، پلي‌فسفات‌ها هستند .

پاك كننده‌ها داراي مواد ديگر مختلفي از قبيل براق كننده‌ها، عطرها،  عوامل ضد خوردگي، آنزيم‌ها، نرم‌كننده‌ها، خوشبو كننده‌ها و مات كننده‌ها هستند .

دترجنتها اصولاً تركيبات آلي زنجيره‌اي كربن‌دار هستند كه داراي 2 قطب هيدروفيل و ليپوفيل مي‌باشند. قطب هيدروفيل، آب دوست و قطب ليپوفيل، چربي دوست مي‌باشد.

 بر اساس خصوصيات قطب هيدروفيل دترجنتها به 3 گروه تقسيم مي‌شوند :

1- دترجنتهاي آنيوني: اين تركيبات در اثر يونيزاسيون در محيط آبي به يونهاي منفي

 كه در آن R يك زنجير كربني طولاني الكيلي و يك يون مثبت كه اغلب سديم است تفكيك مي شوند. بيشترين دترجنت مصرفي در منازل و مصارف عمومي در اين گروه قرار دارد .

2- دترجنتهاي كاتيوني: اين دترجنتها در اثر يونيزاسيون به يونهاي مثبت گروه آمونيومي كه دافع آب است و گروه يون‌هاي منفي جاذب آب تبديل مي‌شودو داراي قدرت زياد باكتري كشي
مي‌باشند.

3- دترجنتهاي خنثي: اين پاك كننده‌ها از تركيب چند شاخه اتيلن بر روي يك ريشه‌اي كه دافع آب است حاصل مي‌شود و بهترين مثال از آنها پلي‌گليكول اتوالكيل فنل است كه قدرت پاك كنندگي شديدي دارد .

شوينده‌ها بر اساس مواد فعال سطحي به دو دسته سخت و نرم تقسيم مي‌شوند كه شوينده‌هاي نرم شامل LABS يا الكيل بنزن سولفونات خطي هستند كه تجزيه پذير مي‌باشد. شوينده‌هاي سخت كه شامل ABS يا الكيل بنزن سولفونات شاخه‌اي مي‌باشند از اين گروه مي‌توان به مشهورترين عامل دودسيل بنزن سولفونات سديم اشاره كردكه‌به دليل داشتن شاخة فرعي در محيط زيست تجزيه نمي‌شود و سبب آلودگي محيط زيست مي‌گردد.

در كشورهاي پيشرفته با ارتقاء بهداشت و پاكيزه‌تر شدن محيط زندگي، بدون ترديد مصرف پاك كننده‌ها افزايش يافته و لزوماً با رعايت جنبه‌هاي اقتصادي همراه شده است . براي ترسيم آينده‌اي كه حتي‌الامكان كمتر دچار خطا و اشتباه باشد نگرشي بر روند توليد محصولات، تغييرات فرمولاسيون و مصرف مواد اوليه مختلف در سطح جهان ضروري است .به طور كلي در كشورهاي پيشرفته وضعيت شوينده‌ها متأثر از تغييراتي در فرمولاسيون محصولات بوده است مثل تمايل به توليد محصولات عاري از فسفات و يا تمايل به ساخت پودرهاي سنگين و غيره .